1. HẠN HÁN LÀ GÌ ?
Hạn hán là tình trạng thiếu nước nghiêm trọng trong một khu vực, thường xảy ra khi lượng mưa trong một khoảng thời gian dài không đủ để đáp ứng nhu cầu sử dụng nước của con người và môi trường.
2. PHÂN LOẠI HẠN HÁN
Theo tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) hạn hán được phân ra 4 loại: hạn hán khí tượng, hạn hán thủy văn, hạn hán nông nghiệp và hạn hán kinh tế xã hội
- Hạn khí tượng: Thiếu hụt nước trong cán cân lượng mưa, lượng bốc hơi, nhất là trong trường hợp liên tục mất mưa. Ở đây lượng mưa tiêu biểu cho phần thu và lượng bốc hơi tiêu biểu cho phần chi của cán cân nước. Do lượng bốc hơi đồng biến với cường độ bức xạ, nhiệt độ, tốc độ gió và nghịch biến với độ ẩm nên hạn hán gia tăng khi nắng nhiều, nhiệt độ cao, gió mạnh, thời tiết khô ráo.
- Hạn nông nghiệp: Thiếu hụt mưa dẫn tới mất cân bằng giữa hàm lượng nước thực tế trong đất và nhu cầu nước của cây trồng.
- Hạn thủy văn: Dòng chảy sông suối thấp hơn trung bình nhiều năm rõ rệt và mực nước trong các tầng chứa nước dưới đất hạ thấp. Ngoài lượng mưa ra, hạn thuỷ văn chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố khác: dòng chảy mặt, nước ngầm tầng nông, nước ngầm tầng sâu...
- Hạn kinh tế xã hội: Nước không đủ cung cấp cho nhu cầu của các hoạt động kinh tế xã hội.
3. NGUYÊN NHÂN GÂY RA HẠN HÁN
- Khí hậu khô hanh: Khí hậu là một trong những yếu tố chính gây ra hạn hán, đặc biệt là trong các khu vực có khí hậu khô hanh như sa mạc hoặc vùng đất thấp. Khí hậu khô hạn có thể làm giảm lượng mưa và làm tăng mức độ bốc hơi của nước từ các nguồn nước mặt và nguồn nước ngầm.
- Thay đổi khí hậu: Thay đổi khí hậu toàn cầu làm tăng tần suất và mức độ của hạn hán. Hiện tượng biến đổi khí hậu toàn cầu đã tác động đến chu kỳ mưa, tạo ra các đợt mưa lớn hoặc khô hạn kéo dài.
- Tình trạng mất rừng và sa mạc hóa: Sự mất rừng và sa mạc hóa do đất bị đóng cứng, sự xói mòn, phát triển nông nghiệp và đô thị hóa cũng là một trong những nguyên nhân gây ra hạn hán.
- Ít mưa và suy giảm nguồn nước ngầm: Lượng mưa ít hoặc mất mùa mưa cũng làm suy giảm lượng nước ngầm và nước mặt, gây ra tình trạng hạn hán.
- Tăng trưởng dân số: Tăng trưởng dân số và sự phát triển kinh tế cũng gây ra tình trạng thiếu hụt nước. Sự gia tăng dân số và nhu cầu sử dụng nước của con người, sản xuất nông nghiệp, công nghiệp và hạ tầng đô thị đang làm tăng nhu cầu sử dụng nước, gây áp lực lên các nguồn nước.
4. HẬU QUẢ CỦA HẠN HÁN
- Thiếu nước: Hạn hán làm giảm lượng nước sạch và sức chứa của các nguồn nước, làm cho nước trở thành một tài nguyên quý hiếm. Nhiều người dân và các lĩnh vực kinh tế, như nông nghiệp, công nghiệp và du lịch, đều phải chịu ảnh hưởng nghiêm trọng khi không đủ nước để sử dụng.
- Thiếu thực phẩm: Hạn hán ảnh hưởng đến sản lượng cây trồng và động vật nuôi, làm giảm năng suất và tăng giá cả thực phẩm. Điều này có thể dẫn đến thiếu thốn lương thực và đói nghèo trong các khu vực nghèo.
- Sức khỏe: Thiếu nước và thực phẩm sạch có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe, như thiếu dinh dưỡng, bệnh tật và dịch bệnh.
- Mất mùa: Hạn hán làm giảm lượng mưa, tạo ra tình trạng mất mùa. Điều này ảnh hưởng đến sản lượng cây trồng, động vật nuôi và nguồn nước.
- Mất đất: Hạn hán cũng có thể dẫn đến sự xói mòn đất, tàn phá đất đai và làm suy giảm chất lượng đất.
- Tác động đến đời sống và kinh tế: Hạn hán có thể gây ra các vấn đề kinh tế và xã hội nghiêm trọng, bao gồm sụp đổ kinh tế, di dân và đấu tranh cho các tài nguyên nước.
5. CÁC ĐỢT HẠN HÁN TRẦM TRỌNG Ở VIỆT NAM VÀ THẾ GIỚI
- Đợt hạn hán trầm trọng nhất ở Việt Nam được ghi nhận trong thập niên 2010 và kéo dài đến năm 2016. Các vùng miền Trung và Tây Nguyên bị ảnh hưởng nặng nề nhất, với hàng trăm ngàn ha cây trồng bị chết và hàng triệu người dân bị thiếu nước sinh hoạt và sản xuất.
- Trên thế giới, đợt hạn hán trầm trọng nhất được ghi nhận trong thế kỷ 20 là đợt hạn hán Dust Bowl tại khu vực Trung Tây Hoa Kỳ từ năm 1934 đến 1940. Đợt hạn hán này khiến cho hàng triệu người dân mất mát tài sản và nhà cửa, đồng thời gây ra khó khăn trong sản xuất nông nghiệp và năng lượng. Hiện nay, nhiều quốc gia trên thế giới đang phải đối mặt với các đợt hạn hán liên tiếp, đặc biệt là ở các khu vực khô hạn như châu Phi và Trung Đông.
6. CÁC GIẢI PHÁP GIẢM VÀ HẠN CHẾ HẠN HÁN THIẾU NƯỚC TẠI VIỆT NAM
Để giảm và hạn chế nạn hạn hán thiếu nước tại Việt Nam, có thể áp dụng một số giải pháp như sau:
- Tăng cường đầu tư hạ tầng: Đầu tư vào hệ thống cấp nước, đập thủy điện, nhà máy xử lý nước và các công trình chống ngập, giúp cải thiện khả năng chịu hạn của đất đai và tăng sản lượng nước sử dụng cho sản xuất và đời sống.
- Tăng cường nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ: Nghiên cứu và áp dụng công nghệ tiết kiệm nước và tái sử dụng nước, ứng dụng các giải pháp tưới tiết kiệm nước như tưới nhỏ giọt, tưới bằng phun sương và tưới nước theo lịch trình.
- Tăng cường giám sát và quản lý tài nguyên nước: Tăng cường giám sát, đánh giá và quản lý tài nguyên nước, thúc đẩy sử dụng nước bền vững và hiệu quả, đảm bảo sự cân bằng giữa sử dụng nước cho sản xuất và đời sống.
- Xây dựng chính sách và pháp luật về quản lý tài nguyên nước: Xây dựng và áp dụng các chính sách và pháp luật về quản lý tài nguyên nước, tạo điều kiện để người dân, các đơn vị sản xuất có thể sử dụng nước một cách bền vững và tiết kiệm hơn.
- Nâng cao nhận thức của người dân: Tăng cường hoạt động tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về tầm quan trọng của nước, khuyến khích việc tiết kiệm nước, tạo ra những thói quen sử dụng nước bền vững và hiệu quả hơn.
- Tăng cường hợp tác quốc tế: Tăng cường hợp tác quốc tế về quản lý tài nguyên nước, chia sẻ kinh nghiệm và công nghệ, giúp nâng cao khả năng chịu hạn của Việt Nam trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu.
7. KHẢ NĂNG VÀ MỨC ĐỘ HẠN HÁN TẠI VIỆT NAM SẮP TỚI
Khả năng và mức độ hạn hán tại Việt Nam sắp tới được dự báo là rất cao và nghiêm trọng.
Theo thông tin từ các cơ quan chức năng, trong năm 2021, một số địa phương tại miền Trung đã phải đối mặt với tình trạng hạn hán, gây ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và cuộc sống của người dân.
Nhiều con sông và hồ chứa nước ở các vùng đất khác cũng đang trong tình trạng suy thoái nghiêm trọng, khiến khả năng cung cấp nước cho đời sống và sản xuất bị giảm sút. Trong tương lai, với tình hình biến đổi khí hậu và sự khai thác tài nguyên nước không bền vững, khả năng xảy ra hạn hán tại Việt Nam còn rất cao, đòi hỏi các giải pháp phải được đưa ra để giảm thiểu tác động của tình trạng này.
